Wypadek przy pracy przedsiębiorcy to jedna z najbardziej problematycznych kategorii zdarzeń w systemie ubezpieczeń społecznych. Wielu przedsiębiorców wychodzi z założenia, że skoro doszło do nagłego zdarzenia podczas wykonywania działalności, to sprawa jest oczywista. W praktyce jednak decyzje ZUS bardzo często są odmowne albo kwestionują prawo do świadczeń, a uzasadnienia potrafią zaskoczyć nawet osoby dobrze przygotowane formalnie.
Powód jest prosty: ZUS nie ocenia intencji ani poczucia niesprawiedliwości, lecz analizuje konkretne przesłanki, dowody i sposób działania przedsiębiorcy w chwili zdarzenia.

Dlaczego wypadek przedsiębiorcy jest oceniany inaczej niż pracownika.
W przypadku pracownika odpowiedzialność za organizację pracy, ocenę ryzyka i zapewnienie bezpiecznych warunków spoczywa na pracodawcy. Przedsiębiorca natomiast jest jednocześnie „pracownikiem” i „pracodawcą”. To on sam organizuje swoją pracę, podejmuje decyzje i ponosi konsekwencje zaniedbań.
Dla ZUS oznacza to jedno: znacznie ostrzejszą ocenę okoliczności zdarzenia. Organ nie bada tylko tego, czy doszło do urazu, lecz przede wszystkim:

• czy zdarzenie miało związek z działalnością,
• czy miało charakter nagły,
• czy było spowodowane przyczyną zewnętrzną,
• oraz czy nie doszło do rażącego niedbalstwa.

To właśnie ostatni element najczęściej przesądza o odmowie.

Kluczowe pojęcie: związek z wykonywaniem działalności.
ZUS bardzo dokładnie analizuje, co przedsiębiorca robił w momencie zdarzenia. Sam fakt przebywania w miejscu prowadzenia działalności nie wystarcza. Liczy się to, czy czynność była rzeczywiście związana z jej wykonywaniem, a nie np. z prywatną aktywnością.

W praktyce wątpliwości pojawiają się przy:

• czynnościach przygotowawczych,
• pracach porządkowych,
• naprawach wykonywanych „we własnym zakresie”,
• działaniach poza standardowym profilem działalności.

Im bardziej zdarzenie odbiega od typowych czynności przedsiębiorcy, tym większa skłonność ZUS do kwestionowania związku z działalnością.

Rażące niedbalstwo – najczęstszy powód odmowy.
To pojęcie budzi największe emocje, ponieważ bywa stosowane bardzo szeroko. W praktyce ZUS uznaje rażące niedbalstwo wtedy, gdy przedsiębiorca:

• świadomie ignorował podstawowe zasady bezpieczeństwa,
• działał w sposób oczywiście niebezpieczny,
• podejmował czynności bez elementarnych zabezpieczeń,
• narażał się na ryzyko, które było łatwe do przewidzenia.

Co istotne, rażące niedbalstwo nie musi oznaczać złej woli. Wystarczy, że ZUS uzna, iż przedsiębiorca „powinien był wiedzieć” i „mógł uniknąć zdarzenia”, stosując podstawowe środki ostrożności. 

Oczywiście z takim stanowiskiem często należy, a wręcz trzeba walczyć, ponieważ zbytnie spłaszczenie realnych okoliczności zdarzenia wypadkowego i próba usilnego przypisania rażącego niedbalstwa, często ma zupełnie odmienną ocenę sytuacji związanej z wypadkiem przed sądami powszechnymi. Tu zaznaczyć należy, że niestety odwołanie od Karty wypadku nie przysługuje, ale od decyzji odmawiającej wypłaty zasiłku wypadkowego już tak.

Dokumentacja i opis zdarzenia – znaczenie większe niż się wydaje.
W sprawach przedsiębiorców ogromne znaczenie ma pierwszy opis zdarzenia. To on często staje się podstawą późniejszej decyzji. Niejednoznaczne sformułowania, skróty myślowe czy próba „upraszczania” historii mogą zostać zinterpretowane na niekorzyść przedsiębiorcy.

ZUS analizuje m.in.:

• spójność relacji,
• zgodność opisu z charakterem działalności,
• logiczność sekwencji zdarzeń,
• obecność lub brak zabezpieczeń.

Bardzo często odmowa nie wynika z braku wypadku, lecz z tego, jak został on opisany i udokumentowany.

Przyczyna zewnętrzna – element często pomijany.
Aby zdarzenie zostało uznane za wypadek przy pracy, musi istnieć przyczyna zewnętrzna. W praktyce przedsiębiorcy skupiają się na skutku (urazie), zapominając o precyzyjnym wskazaniu, co było czynnikiem zewnętrznym.
Przyczyną zewnętrzną nie jest:

• zmęczenie,
• pośpiech,
• nieuwaga,
• brak doświadczenia.

ZUS oczekuje wskazania konkretnego czynnika, który zadziałał z zewnątrz i doprowadził do urazu. Brak takiego elementu znacząco osłabia pozycję przedsiębiorcy.

Dlaczego ZUS często odmawia „automatycznie”.
Z perspektywy ZUS wypadki przedsiębiorców są obszarem podwyższonego ryzyka nadużyć. To powoduje ostrożność i skłonność do szczegółowej analizy. Organ nie zakłada złej wiary, ale nie przyjmuje wersji zdarzeń bezkrytycznie.
Dlatego w praktyce:

• ciężar dowodu spoczywa na przedsiębiorcy,
• każda nieścisłość działa na jego niekorzyść,
• brak dokumentacji zwiększa ryzyko odmowy.

Co naprawdę zwiększa szanse na pozytywną decyzję.
Z doświadczenia wynika, że ostateczna decyzja ZUS bardzo często zależy od kilku czynników:

• logicznego i spójnego opisu zdarzenia,
• wykazania związku z działalnością,
• braku cech rażącego niedbalstwa,
• wskazania przyczyny zewnętrznej,
• oraz zachowania zasad bezpieczeństwa adekwatnych do sytuacji.

Nie chodzi o perfekcję, lecz o rozsądek i przewidywalność działań.

Jak Kaparuk.pl podchodzi do spraw wypadków przedsiębiorców.
W Kaparuk.pl analizujemy sprawy wypadków przedsiębiorców nie tylko od strony formalnej, ale także od strony realiów pracy i decyzji podejmowanych w praktyce. Kluczowe jest dla nas zrozumienie, jak ZUS interpretuje zachowania przedsiębiorców i gdzie najczęściej doszukuje się podstaw do odmowy.

Dzięki temu:

• identyfikujemy słabe punkty sprawy,
• porządkujemy opis zdarzenia,
• oceniamy ryzyko zarzutu rażącego niedbalstwa,
• przygotowujemy argumentację opartą na faktach, nie emocjach.

Jedna myśl na koniec.
Brak uznania zdarzenia w działalności gospodarczej za wypadek przy pracy przedsiębiorcy nie orzeka się wyłącznie na podstawie interpretacji zachowania przedsiębiorcy. To sposób działania przed zdarzeniem i sposób opisania zdarzenia decydują o tym, czy ZUS uzna wypadek, czy go kwestionuje.